Sahib Chandio profile by Ayoob Rajpar

there are proof mistakes ايوب راڄپر, 

ٿورو صاحب وڌيڪ چانڊيو

ماڻهو جي زندگي هڪ اهڙو امتحان آهي جنهن جو ن پيپر ڏيڻو پوندو آ ن ڪا ڊگري حاصل ٿيندي آ جو حاصل ٿيندو آ اهو صرف نتيجو،ڪن جو نتيجو کين صاحب بڻائي ت ڪن کي غلام .ڪي تي وڃي ان منزل تي رسن جٿي کين انّا وڪوڙي وڃي ت ڪي وري اتي رهندي ب پنهنجي اندر جي هيڪڙائي ن ڇڏن .

صاحب خان چانڊيو انهن ماڻهون ما هڪ آهي جن پنهنجن اصولن کي پنهنجي زمير جي حلقن ۾ قيد ڪري رکيو آهي. هٿن  ۾ انصاف ء ايمانداري جا ڏيئا کڻي ندگي جي طوفاني هوائن مان گذري چڪا آهن .کين تجربو آٿن ت ڪيترو ڏکيو آهي هڪ ايماندار ماڻهو لاءِ هن بي ايمان دنيا ۾ زندگي گذارڻ . سندن قابليت جو اندازو ان ڳاله مان لڳائي سگهون ٿا ت جڏهنصدرِمملڪت ذياالحق صاحب 1978 ۾ قومي اسيمبلي کي خطاب ڪندي اهو بيان ڏيندي چيو ت” مان هڪ شخص کي هڪ اداري مان ڪڌڻ پ چاهيو نيٺ خبر پئي ت اهو هڪڙو هي ماڻهو آ سڄي اداري ۾ جيڪو ڪم جو آهي منهنکي تعجب ٿيو آهي ت سڄي ملڪ جو اهڙو حال هوندو ت ڪم ڪيئن ٿيندو هلندو هندو.ضياالحق صاحب جنهن ماڻهو کي اداري مان فارغ ڪرڻ جي ڳاله ڪئي آهي اهو بدقسمت ڪوٺيو يا خوش قسمت صاحب خان چانڊيو آ.آخر ڪهڙي ڳاله هئي جنهن جنرل صاحب کي ان فقير تي ايتري ڪاوڙ ڏياري هئي ؟ان ڳاله جو جواب مان هيٺ بيان ڪيان ٿو.

صاحب خان چانڊي جو جنم ت هنڊستان ۾ ٺيو پر کيس ٻالڪپڻو پاڪستان ۾ آيو.چانڊيو صاحب   1940۾ نوشهروفيروز جي هڪ پتڪڙي ڳوٺ دادن چانڊي ۾ جنم ورتو.سندن ابتدائي تعليم جو آغاز مٺياڻي ۾ ٿيو جنهن جي انجام جي صورت مٽرڪ جي سرٽيفڪيٽ ۾ حاصل ٿي.تعليم جي لاٽ اتي اجھامڻ ن ڏنائون،نور محمد ڪاليج حيدرآباد مان انٽر جو امتحان پاس ڪيائون .علم جي شوق کين يونورسٽي جا ديدار پڻ بخشا سندن ايم اي اڪنامڪس ء سوشالاجي سنڌ يونورسٽي مان ٿيل آهي.

صاحب خان جي زندگي ۾ ڪم جي ڏاڍي اهميت رهي آهي.چانڊي صاحب جي پهرين نوڪري جي شروعات جونيئر ڪلارڪي هئي جنهن  ذريعي پاڻ پريڪٽيڪل لائف ۾ قدم رکيائون.ان کان پوءِ سڪريٽري يونين ڪائونسل ت ڪڏهن شگر مل ۾ ڪين انسپيڪٽر جا فرض نڀائيندي نظر آيا.ڪو وقت ت اهڙو ب آيو جو گهر ۾ واندڪائي واري مصروفيت ۾ گذاري.

ڪنهن جي ڀاڳ سان ڪهڙي رييس،سائين جن کي قائد اعظم يونورسٽي اسلام آباد ۾ هسٽري جي ڊپارٽمنٽ ۾ 17 گريڊ ۾ رسرچ اسڪالر پڻ مقرر ڪيو ويو،ان وقت ڊاڪٽر ڪي ڪي عزيز(مڊر آف هسٽري ) هسٽري ڊپارٽمنٽ جو چيئرمين هيو.پر قسمت کي شايد اهو ڀاءِ ن پيو،پر ڪنهن کي خبر هئي ت صاحب خان جي قسمت کين اڃان ب ڪنهن سٺي طرف پئي ڇڪي وڃي.

چانڊي صاحب کي قسمت اتي اچي لٽڪايو جتي سائين جو ن وهم ن غمان،پاڻ اچي فيڊرل بورڊ آف سيڪنڊري اينڊ انٽرميڊيٽ ۾ اچي اسسٽنٽ ڪنٽرولر مقرر ٿيا.فيڊرل بورڊ جو بنياڊ 1973ذوالفقار علي ڀٽي وڌو جيڪو فوجن جي ٻارن جي سهولت لاءِ هو.

ڪجه ماڻهو ڏسڻ جا ت فقير ء ڪومل طبيعت هندا آهن پر هو پنهنجي اصولن ۾ پٿر جينئا پڪا هوندا آهن، 

خان صاحب جي زندگي ۾ واقعا ت تمام گهڻا ٿيا آهن پر ڪجه حادثا اهڙا ب پيش آيا آهن جن زندگي جو مان اڃان ب وڌائي ڇڏيو اٿن.سندن زندگي جو مشهور واقعو اهو آهي ت پاڻ انمانداري م پنهنجو مٽ پاڻ آهن ،هنن پنهنجي زنده دلي کي برڪرار رکندي  صدر مملڪت ذياالحق سان هڪ مثلي تان فڏو ڪرڻ  ۾ ذري برابر ب خوف ن ورتو ان ڳاله ذيا صاحب کي ڏاڌي چڙ ڏياري.

مثلو ڪجه هي هو ت جڏهن چانڊيو صاحب اسسٽنٽ ڪنٽرولر هئا تڏهن ذيا صاحب فڊرل بورڊ کي هڪ خط لکيو جنهن ۾ هنن اهو عرض رکيو هو ت سندن پٽ انورلحق جا پيپرز ريچيڪ ڪيا وڃن .ريچيڪ جو مطلب اهو هوندو آ ت مهرباني ڪري اسان جا پيپرز هڪ دفعو وري چيڪ ڪيا وڃن ٿي سگهي ٿو ت اوهان کان ڪا پوائنٽ مس ٿي هجي .صاحب خان هنن جا پيپرز ڪڌرائي وري چيڪ ڪرايا پر نتيجو ساڳيوئي  نڪتو ،خان صاحب کي ب ان وقت ايمانداري مٿي تي چڙهيل هئي سو خط جي جواب ۾ ب اهو چئي موڪليو ت سائين پيپرز ريچيڪ ڪيا ويا آهن ء رزلٽ بلڪل پرفيڪٽ آهن اسان مارڪس م ڪ ب تبديلي ن ٿا ڪري سگهون .اصل ۾ ذيا صاحب جي پٽ جي ڊگري  2ڪلاس  ۾ هئي ء هو ان کي 1 ڪلاس م تبديل ڪرائڻ پيا چاهن ان ڪري هنن اهو خط هنن ڏانهن لکيو هو پر اهڙي جواب کان پوءِ جنرل صاحب کي ايتري ت چڙ ڏياري جو جنرل صاحب ، صاحب خان جو اهڙي جاءِ تي ٽرانسفر ڪيو جتي ن چانڊي صاحب جو ڪجه وڃي پيو ء ن هي ان اداري جي سائين جن سا ڪجه.

صاحب خان چانڊيو ليکڪ شاعرء سماجي ڪارڪن پڻ  آهن .سائين جن جو ڪتاب جناح

کوڙوڪروسپونڊنس  منظرعام تي آيل آهي.ان کان علاوه جناح جي ايم سيد ڪرسپونڊنس ء ٻيا وغيره آهن.شاعري ۾ شايد جون ايليا جي اثر هيٺ آهن جو وافر مقدار ۾ شاعري هوندي ب ڇپرائي ن اٿن .ايئين ڪنهن اخبار ۾ ڪڏهن ڪجه غزلون ڏئي ڇڏيون ت اها ٻي ڳاله آهي.

چانڊيو صاحب مذهبي طور ت انهن مسلمانن مان آهن جيڪي پاڪستان م 1973 جي آئين ۾ ڪافر ڪرار ڏنل آهن .ان ڳاله جو ڏک ڪنهن کي ن هوندو ت ڪو مولانا ڪنهن ماڻهو کي وڻيس ت مسلمان ڪري ء چاهي ت ڪافر قرار ڏئي ڇڏي.

چانڊيو صاحب 2000 م فيڊرل بورد جا ڪنٽرولر ٿي رٽائر ٿيا آهن،ايتري وڏي پوسٽ سنڀالن کان پوءِ ب ذاتي اسڪوٽر ن اٿن .هڪڙو مصرو جو هو اڪثر دهرائيندا آهن سو اهو آهي ت”توهان سوچي سگهو ٿا ت جنهن ماڻهو پنهنجي رٽائرمنٽ جي پئسن ما پنهنجو گهر ٺرايو هجي ان وٽ پويان ڇا هوندو؟

ايوب غمدل راڄپر

 

---------- FIRST VERSION-------------

ٿورو صاحب وڌيڪ چانڊيو

ايوب غمدل راڄپر 

ماڻهو جي زندگي هڪ اهڙو امتحان آهي جنهن جو ن پيپر ڏيڻو پوندو آ ن ڪا ڊگري حاصل ٿيندي آ جو حاصل ٿيندو آ اهو صرف نتيجو،ڪن جو نتيجو کين صاحب  بڻائي ت ڪن کي غلام .ڪي تي وڃي ان منزل تي رسن جٿي کين انّا وڪوڙي وڃي ت ڪي وري اتي رهندي ب پنهنجي اندر جي هيڪڙائي ن ڇڏن .

صاحب خان چانڊيو انهن ماڻهون ما هڪ آهي جن پنهنجن اصولن کي پنهنجي زمير جي حلقن ۾ قيد ڪري رکيو آهي. هٿن  ۾ انصاف ء ايمانداري جا ڏيئا کڻي ندگي جي طوفاني هوائن مان گذري چڪا آهن .کين تجربو آٿن ت ڪيترو ڏکيو آهي هڪ ايماندار ماڻهو لاءِ هن بي ايمان دنيا ۾ زندگي گذارڻ . سندن قابليت جو اندازو ان ڳاله مان لڳائي سگهون ٿا ت جڏهن صدرِمملڪت ذياالحق صاحب 1978 ۾ قومي اسيمبلي کي خطاب ڪندي اهو بيان ڏيندي چيو ت” مان هڪ شخص کي هڪ اداري مان ڪڌڻ پ چاهيو نيٺ خبر پئي ت اهو هڪڙو هي ماڻهو آ سڄي اداري ۾ جيڪو ڪم جو آهي منهنکي تعجب ٿيو آهي ت سڄي ملڪ جو اهڙو حال هوندو ت ڪم ڪيئن ٿيندو هلندو هندو.ضياالحق صاحب جنهن ماڻهو کي اداري مان فارغ ڪرڻ جي ڳاله ڪئي آهي اهو بدقسمت ڪوٺيو يا خوش قسمت صاحب خان چانڊيو آ.آخر ڪهڙي ڳاله هئي جنهن جنرل صاحب کي ان فقير تي ايتري ڪاوڙ ڏياري هئي ؟ان ڳاله جو جواب مان هيٺ بيان ڪيان ٿو.

صاحب خان چانڊي جو جنم ت هنڊستان ۾ ٺيو پر کيس ٻالڪپڻو پاڪستان ۾  آيو.چانڊيو صاحب   1940۾ نوشهروفيروز جي هڪ پتڪڙي ڳوٺ دادن چانڊي ۾ جنم ورتو.سندن ابتدائي تعليم جو آغاز مٺياڻي ۾ ٿيو جنهن جي انجام جي صورت مٽرڪ جي سرٽيفڪيٽ ۾ حاصل ٿي.تعليم جي لاٽ اتي اجھامڻ ن ڏنائون،نور محمد ڪاليج حيدرآباد مان انٽر جو امتحان پاس ڪيائون .علم جي شوق کين يونورسٽي جا ديدار پڻ بخشا سندن ايم اي اڪنامڪس ء سوشالاجي سنڌ يونورسٽي مان ٿيل آهي.

صاحب خان جي زندگي ۾ ڪم جي ڏاڍي اهميت رهي آهي.چانڊي صاحب جي پهرين نوڪري جي شروعات جونيئر ڪلارڪي هئي جنهن  ذريعي پاڻ پريڪٽيڪل لائف ۾ قدم رکيائون.ان کان پوءِ سڪريٽري يونين ڪائونسل ت ڪڏهن شگر مل ۾ ڪين انسپيڪٽر جا فرض نڀائيندي نظر آيا.ڪو وقت ت اهڙو ب آيو جو گهر ۾ واندڪائي واري مصروفيت ۾ گذاري.

   ڪنهن جي ڀاڳ سان ڪهڙي رييس،سائين جن کي قائد اعظم يونورسٽي اسلام آباد ۾ هسٽري جي ڊپارٽمنٽ ۾ 17 گريڊ ۾ رسرچ اسڪالر پڻ مقرر ڪيو ويو،ان وقت ڊاڪٽر ڪي ڪي عزيز(مڊر آف هسٽري ) هسٽري ڊپارٽمنٽ جو چيئرمين هيو.پر قسمت کي شايد اهو ڀاءِ ن پيو،پر ڪنهن کي خبر هئي ت صاحب خان جي قسمت کين اڃان ب ڪنهن سٺي طرف پئي ڇڪي وڃي.

چانڊي صاحب کي قسمت اتي اچي لٽڪايو جتي سائين جو ن وهم ن غمان،پاڻ اچي فيڊرل بورڊ آف سيڪنڊري اينڊ انٽرميڊيٽ ۾ اچي اسسٽنٽ ڪنٽرولر مقرر ٿيا.فيڊرل بورڊ جو بنياڊ 1973ذوالفقار علي ڀٽي وڌو جيڪو فوجن جي ٻارن جي سهولت لاءِ هو.

ڪجه ماڻهو ڏسڻ جا ت فقير ء ڪومل طبيعت هندا آهن پر هو پنهنجي اصولن ۾ پٿر جينئا پڪا هوندا آهن،   

 خان صاحب جي زندگي ۾ واقعا ت تمام گهڻا ٿيا آهن پر ڪجه حادثا اهڙا ب پيش آيا آهن جن زندگي جو مان اڃان ب وڌائي ڇڏيو اٿن.سندن زندگي جو مشهور واقعو اهو آهي ت پاڻ انمانداري م پنهنجو مٽ پاڻ آهن ،هنن پنهنجي زنده دلي کي برڪرار رکندي  صدر مملڪت ذياالحق سان هڪ مثلي تان فڏو ڪرڻ  ۾ ذري برابر ب خوف ن ورتو ان ڳاله ذيا صاحب کي ڏاڌي چڙ ڏياري.

مثلو ڪجه هي هو ت جڏهن چانڊيو صاحب اسسٽنٽ ڪنٽرولر هئا تڏهن ذيا صاحب فڊرل بورڊ کي هڪ خط لکيو جنهن ۾ هنن اهو عرض رکيو هو ت سندن پٽ انورلحق جا پيپرز ريچيڪ ڪيا وڃن .ريچيڪ جو مطلب اهو هوندو آ ت مهرباني ڪري اسان جا پيپرز هڪ دفعو وري چيڪ ڪيا وڃن ٿي سگهي ٿو ت اوهان کان ڪا پوائنٽ مس ٿي هجي .صاحب خان هنن جا پيپرز ڪڌرائي وري چيڪ ڪرايا پر نتيجو ساڳيوئي  نڪتو ،خان صاحب کي ب ان وقت ايمانداري مٿي تي چڙهيل هئي سو خط جي جواب ۾ ب اهو چئي موڪليو ت سائين پيپرز ريچيڪ ڪيا ويا آهن ء رزلٽ بلڪل پرفيڪٽ آهن اسان مارڪس م ڪ ب تبديلي ن ٿا ڪري سگهون .اصل ۾ ذيا صاحب جي پٽ جي ڊگري  2ڪلاس  ۾ هئي ء هو ان کي 1 ڪلاس م تبديل ڪرائڻ پيا چاهن ان ڪري هنن اهو خط هنن ڏانهن لکيو هو پر اهڙي جواب کان پوءِ جنرل صاحب کي ايتري ت چڙ ڏياري جو جنرل صاحب ، صاحب خان جو اهڙي جاءِ تي ٽرانسفر ڪيو جتي ن چانڊي صاحب جو ڪجه وڃي پيو ء ن هي ان اداري جي سائين جن سا ڪجه.

صاحب خان چانڊيو ليکڪ شاعرء سماجي ڪارڪن پڻ  آهن .سائين جن جو ڪتاب جناح کوڙوڪروسپونڊنس  منظرعام تي آيل آهي.ان کان علاوه جناح جي ايم سيد ڪرسپونڊنس ء ٻيا وغيره آهن.شاعري ۾ شايد جون ايليا جي اثر هيٺ آهن جو وافر مقدار ۾ شاعري هوندي ب ڇپرائي ن اٿن .ايئين ڪنهن اخبار ۾ ڪڏهن ڪجه غزلون ڏئي ڇڏيون ت اها ٻي ڳاله آهي.

چانڊيو صاحب مذهبي طور ت انهن مسلمانن مان آهن جيڪي پاڪستان م 1973 جي آئين ۾ ڪافر ڪرار ڏنل آهن .ان ڳاله جو ڏک ڪنهن کي ن هوندو ت ڪو مولانا ڪنهن ماڻهو کي وڻيس ت مسلمان ڪري ء چاهي ت ڪافر قرار ڏئي ڇڏي.

چانڊيو صاحب 2000 م فيڊرل بورد جا ڪنٽرولر ٿي رٽائر ٿيا آهن،ايتري وڏي پوسٽ سنڀالن کان پوءِ ب ذاتي اسڪوٽر ن اٿن .هڪڙو مصرو جو هو اڪثر دهرائيندا آهن سو اهو آهي ت”توهان سوچي سگهو ٿا ت جنهن ماڻهو پنهنجي رٽائرمنٽ جي پئسن ما پنهنجو گهر ٺرايو هجي ان وٽ پويان ڇا هوندو؟

ايوب غمدل راڄپر

October 2015 BS-II

Practical work carried out under supervision of Sohail Sangi
Department of Media and Communication Studies, Sindh University